فرآیند روان‌درمانی، از لحظه‌ای تردید، آغاز می‌شود: آیا برای مشکلی که با آن دست به گریبانم، به متخصص مراجعه کنم یا نه؟ روان‌درمانی مسیری‌ست پر فراز و پر نشیب و شگرف. هیچ مسیر پیش‌ساخته‌ای موجود نیست. ساخت این مسیر و طی آن، تکلیف مشترک مراجع است و درمانگر. اما کلینیک در کجای این مسیر قرار دارد؟ آیا مشارکت کلینیک منحصر است به ارجاع مراجع به متخصص، فراهم کردن امکان برگزاری جلسات و ایفای نقش واسطه‌ی مالی؟ معلوم است که نه. قوانین، اخلاقیات و ارزش‌های ما در گروه روانشناسی زروان، ما را بر آن داشته‌اند تا روند مشخصی را برای فرآیند درمان تدوین کنیم. در ادامه به بررسی روند درمان می‌پردازیم، از آغاز تا فرجام، آنگونه که ما در گروه زروان پایبند به آنیم.

آغاز روند روان‌درمانی، با تماس اولیه، عینیت پیدا می‌کند. تماس اولیه، نخستین ارتباطی‌ست که بین مراجع و کلینیک برقرار می‌شود و می‌تواند به یکی (یا بیشتر) از انحاء زیر باشد:

• پیام متنی (از طریق SMS، واتساپ، دایرکت اینستاگرام، تلگرام و سایر طرق مشابه)
• تماس تلفنی یا پیام صوتی
• تکمیل فرم درخواست روان‌درمانی از طریق سایت گروه زروان
• مراجعه حضوری

پیش از تماس اولیه، افراد معمولا به طریقی با گروه روانشناسی زروان آشنا بوده‌اند و به همین واسطه هم زروان را انتخاب کرده‌اند. شیوه‌ی آشنایی افراد با ما غالبا یکی از حالات زیر است:

• دوستان و آشنایان تحت درمان (مراجعین فعلی یا سابق)
• ارجاع توسط افرادی که به نحوی با فعالیت‌های گروه زروان آشنایی دارند
• ارجاع توسط متخصصین
• سایت گروه زروان، اینستاگرام یا سایر شبکه‌های مجازی و اجتماعی زروان
• جستجو در اینترنت (مثلا گوگل مپ)
• به صورت رهگذری و مشاهده تابلو

فرد تماس گیرنده، همیشه خود مراجع نیست. بنابراین مهم است که در تماس اولیه مشخص شود که تماس گیرنده چه نسبتی با فردی که قرار است تحت درمان قرار گیرد، دارد. تماس گیرنده ممکن است یکی از افراد زیر باشد:

• خود فرد متقاضی درمان
• خود فرد متقاضی درمان، به عنوان یکی از افراد درخواست کننده‌ی زوج درمانی یا خانواده درمانی
• اعضای خانواده اولیه فردی که قرار است تحت درمان قرار گیرد (پدر، مادر، همسر، خواهر، برادر، فرزند)
• دوستان، بستگان و آشنایان قردی که قرار است تحت درمان قرار گیرد
• سایر افرادی که به نحوی با فردی که قرار است تحت درمان باشد، رابطه (نسبی، سببی، دوستی، قانونی) دارند

به طور کلی، برای ما مهم است که در تماس اولیه، اهداف زیر محقق شوند:

• پاسخ به تماس اولیه از سوی کلینیک در کوتاه‌ترین زمان ممکن
• اخذ اطلاعات فردی (نام و نام خانوادگی، سن، وضعیت تاهل، محل سکونت)
• نحوه آشنایی با گروه زروان
• نسبت تماس گیرنده با فرد متقاضی درمان
• پاسخ به سوالات مراجع در حد ممکن
• تعیین وقت جلسه مصاحبه یا پیش‌مشاوره (در صورت لزوم)

• بعد از تماس اولیه، تلاش ما بر این است تا یک جلسه برای انجام مصاحبه تعیین گردد؛ هرچند که برگزاری این جلسه همیشه الزامی نیست. گاهی فرد، با رویکردهای روان‌درمانی و/یا با متخصصین فعال آن حوزه در زروان، آشنایی دارد و درخواست می‌کند با فرد مشخصی مسیر درمان را طی نماید؛ اما در بسیاری از موارد، اینگونه نیست. فرد ممکن است تصویر روشنی از مشکل خود داشته یا نداشته باشد؛ ممکن است تصورات اشتباهی راجع به رویکردهای روان‌درمانی داشته باشد؛ ممکن است خوانده‌ها و شنیده‌های او، باعث شوند که درخواست او منطبق با نیازهای وی نباشد؛ و بسیاری امکان‌های دیگر. بنابراین لازم است در این مرحله، مصاحبه‌ای انجام و اطلاعات بیشتری اخذ شود تا با توجه به شرایط ویژه‌ی فرد، بهترین شیوه‌ی درمان به او پیشنهاد گردد. ما در جلسه مصاحبه، این اهداف را دنبال می‌کنیم:

  • اخذ اطلاعات تاریخچه‌ای مرتبط با مسائل روانشناختی
  • ارائه اطلاعات صحیح درباره جلسات روان‌درمانی و رویکردهای درمانی
  • تعیین علت درخواست روان‌درمانی (سوال ارجاعی یا شکایت اصلی)
  • ارجاع جهت سنجش بیشتر روانشناختی یا جسمانی در صورت لزوم
  • تعیین نوع رویکرد درمانی و شخص درمانگر، با مشارکت مراجع

گاهی نیاز است پیش از ارجاع به متخصص یا حین درمان، از برخی آزمون‌های روانشناختی استفاده شود. ما سعی کرده‌ایم مجموعه‌ای از معتبرترین و پرکاربردترین آزمون‌ها را تهیه کنیم تا در صورت لزوم، امکان اجرا و تفسیر آن‌ها در روند درمان فراهم باشد.

یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باید در آغاز درمان صورت گیرد، ارجاع مناسب به متخصص است. پس از اخذ اطلاعات فردی و تاریخچه‌ای مراجع و با در نظر گرفتن علت مراجعه، سعی می‌کنیم درمانگری را که بهترین تناسب با شرایط مراجع را دارد، به او معرفی کنیم. تلاش ما بر این است که ارجاع به متخصص، به صورت تعاملی و مشارکتی صورت گیرد تا مراجع از همان ابتدا نقش فعالانه‌تری را در مسیر درمان بر عهده بگیرد.

برخی مواقع، علی‌رغم همه‌ی تلاش‌هایی که در ابتدا برای ارجاع مناسب صورت می‌گیرد، ارجاع مجدد به متخصصی دیگر ضرورت پیدا می‌کند. در این موارد، رویکرد ما اجتنابی نیست و به دنبال حل مسئله خواهیم بود. مشورت و تعامل در مورد علت ارجاع، بین درمانگر ارجاع دهنده و متخصصی که قرار است مراجع به او ارجاع شود، بسیار مهم است و از نظر ما فروگذار شدنی نیست. همچنین خلاصه‌ای از اقدامات انجام شده در مسیر درمان و نیز اطلاعات زندگی‌نامه‌ای مراجع که به روند درمان کمک می‌کند، با رضایت مراجع به درمانگر جدید ارائه خواهد شد.

پس از ارجاع، وظیفه داریم بستر مناسبی را برای برگزاری جلسات روان‌درمانی فراهم کنیم. جلسات به دو صورت حضوری و آنلاین برگزار می‌شوند. کیفیت جلسات آنلاین، عمدتا به سرعت اینترنت بستگی دارد، اما درباره‌ی جلسات حضوری، ما تمام تلاش خود را به کار بسته‌ایم تا فضایی آرام و درخور را فراهم آوریم.

پیگیری برگزاری جلسات درمان، خصوصا در صورت کنسل شدن یک یا چند جلسه، به حفظ روال منظم جلسات و جلوگیری از پایان نابهنگام درمان، کمک شایانی می‌کند. همچنین ارزیابی روند درمان (توسط مراجع، درمانگر یا کلینیک) در فواصل زمانی مشخص، بازخوردهای مفیدی را برای ادامه مسیر فراهم می‌آورد.

• عوامل مختلفی می‌توانند منجر به قطع پیش از موعد درمان شوند. رسیدگی و رفع بسیاری از این عوامل، تکلیف مهمی‌ست که پیش روی درمانگر و مراجع قرار دارد. با این حال، ممکن است برخی از این عوامل نیازمند پیگیری از جانب کلینیک باشند. پس از پیگیری علل قطع درمان، در یک فرآیند حل مسئله گروهی، همراه با درمانگر و مراجع، بهترین راهبرد ممکن را در پیش خواهیم گرفت.

تلاش ما بر این است شرایطی را فراهم کنیم که مسیر درمان، علی‌رغم دشواری‌های ذاتی آن، از ابتدا تا به انتها با حداقل موانع ممکن طی شود و مراجع از خدمات ارائه شده، رضایت کافی داشته باشد. بنابراین در صورتی‌که در ارائه خدمات، کاستی‌ای وجود داشته باشد، خود را موظف به بهبود آن می‌دانیم. ما در برهه‌های مختلف درمان، و نیز در پایان آن، میزان رضایت مراجع را مورد بررسی قرار می‌دهیم و بر آن اساس، سعی می‌کنیم کیفیت خدمات خود را ارتقاء دهیم.

پیشرفت درمان، همیشه به صورت خطی و رو به جلو نیست. گاهی روند درمان می‌طلبد که گامی به عقب برداریم و مسیری که طی شده است را بازبینی و اصلاح نماییم و مجددا شروع به حرکت کنیم تا بالاخره به انتهای این مسیر برسیم. اینکه پایان درمان کجاست و چه زمانی درمان محقق شده است، همیشه مورد مداقه و مناقشه‌ی درمانگران رویکردهای مختلف روان‌درمانی بوده است؛ و به نظر می‌رسد که در آینده نیز، تعریف پایان درمان، به صورت یک دغدغه باقی خواهد ماند. اما در عمل، درمان در صورت قطع جلسات، چه با توافق مشترک درمانگر و مراجع، و چه به دلیل عوامل پیش‌بینی شده یا نشده، پایان می‌یابد. در این صورت اطلاعات فردی و درمانی مراجع، با در نظر گرفتن اصل رازداری و حفظ محرمانگی، بایگانی خواهند شد.